Kanada

Kanada je država koja se nalazi na severnom delu kontinenta Severna Amerika, izmedju 3 okeana: Atlantskog, Tihog i Severnog ledenog okeana. Kanada je federalna država koja se sastoji od 10 provincija i 3 teritorije. Po površini je druga najveća država na svetu, odmah posle Rusije.

Po državnom uređenju je federalna parlamentarna ustavna monarhija, koja pripada Komonveltu nacija i čiji suveren je britanska kraljica Elizabeta II, dok u praksi državu vode šef Vlade i generalni guverner.
Kanada ima oko 37.7 miliona stanovnika što je stavlja na 38. mesto liste najvećih država.

Glavni grad Kanade je Otava, dok je Toronto najveći grad, a za njim i Montreal i Vankuver. Kanada je bilingvalna država, zvanični jezici su engleski i francuski. Zvanična valuta je kanadski dolar.

Istorija

Smatra se da su prvi neseljenici severne Amerike došli iz Sibira pre najmanje 14.000 godina i da je u period pre prvih Evropljana, na prostoru današnje Kanade živelo 12 velikih autohtonih indijanskih plemena.

Prvi Evropljani na teritoriji Kanade su bili Vikinzi početkom 9. veka koji su naseljavali sever današnjeg Njufaundlenda. Prvi evropski istraživač bio je Džon Kabot u 15. veku koji je za britanskog kralja okupirao atlantsku obalu Kanade, u 16. veku francuski istraživač Žak Kartije je zauzeo deo teritorije za francuskog kralja. Dva veka karakterišu naseljavanje Engleza i Francuza, formiranje njihovih kolonija i borbe za kontrolu teritorijama i trgovinu krznom.

Nakon pobede u Sedmogodišnjem ratu 1763, godine, najveći deo teritorije prelazi pod vlast Engleske, a 1791. godine dolazi do podele na Gornju (englesku) i Donju (francusku) Kanadu.

Konfederacija Kanada nastaje Ustavnim aktom 1. jula 1867. godine sa četiri provincije. Tokom 19. veka dolazi do širenja konfederacije na zapad, formiranja novih provincija i širenja autonomije. Vestminsterskim aktom iz 1931. godine i Kanadskim aktom iz 1982. godine, Kanada je stekla potpunu pravnu nezavisnost od Britanskog parlamenta.

Reljef i klima

Kanada zauzima veliki deo kontinenta na kom se nalazi. Zbog razuđene obale i velikog broja ostrva, Kanada sa skoro 250 hiljada kilometara ima najdužu obalu na svetu, dok sa SAD-om ima najdužu kopnenu granicu između dve države.

Po geografskim karakteristikama, Kanada je veoma raznovrsna zemlja, sa velikim visoravnima i nizijama, visokim planinskim vencima, glečerima, velikim jezerima, zalivima, arktičkim tundrama i vulkanima.
Kanada je zemlja sa preko 2 miliona jezera, što čini da Kanada ima najveći udeo slatke vode na svetu. Kanada nije gusto naseljena država, populacija je pretežno urbana i koncentrisana na gradove, a veliki deo teritorije Kanade oko 42% je pokriven šumom. Najrasprostranjenije su četinarske šume smreke, topole i bora. U Kanadi je primetna i geološka aktivnost, dolazi do pojave zemljotresa, a takođe ima i potencijalno aktivne vulkanske masive.

Zbog velike površine države, okolnih okeana i toplih vodenih stuja, klima varira po regionima. Zapadna obala Kanade ima umerenu klimu, severni predeli Kanade imaju subarktičku i arktičku klimu, unutrašnjost ima kontinentalnu klimu, a istočni predeli vlažnu kontinentalnu klimu. Zime su najhladnije u predelima koji su najudaljeniji od vodenih površina, kao što su provincije u unutrašnjosti i sever Kanade gde su zime ekstremno hladne. Zapadna obala i predeli oko Velikih jezera beleže veliki procenat kišnih padavina.

Flora i fauna

Ogromnu površinu Kanade karakteriše bogat i raznovrsan biljni i životinjski svet. Kanada je veoma bogata šumama. U predelu velikih jezera karakteristične su vrste belog bora, javora, bukve i žute breze, u obalskim predelima preovlađuju četinari, na zapadnoj obali bela smreka, beli bor i crveni kedar, a na istočnoj crna smreka. U prerijskim predelima raste veliki broj različitih trava, dok u arktičkom delu Kanade pretežno raste nisko rastinje i mahovina.

Kanada je dom za mnoge životinjske vrste. Među najrasprostranjenijim su sivi vuk, mrki medved, polarne lisice, losovi, jeleni, kanadski ris, veverice i dabrovi kao jedan od simbola Kanade. U Kanadi živi nekoliko stotina različitih vrsta ptica, najznačajnije su kanadska guska, snežna sova, gavran, detlić, vrane, čaplje i američki ždral.

Kanadske reke i jezera su dom za veliki broj atlantskog i pacifičkog lososa, kao i razne vrste pastrmke i bakalara. Obalske predele Kanade u najvećem broju naseljavaju morževi, kitovi i foke.

Privreda

Kanada predstavlja desetu najveću ekonomiju na svetu, ima visoko globalizovanu i diverzifikovanu ekonomiju, visok BDP i prosečnan prihod domaćinstava koji je znatno iznad proseka.

Uslužni sektor, uključujući pre svega saobraćaj, finansije, trgovina i turizam, je dominantna privredna grana Kanade, kao što je slučaj sa većinom razvijenih država. Pored uslužnog sektora u Kanadi su i dalje jake i značajne primarne grane industrije kao što su poljoprivreda, šumarstvo i energatika, koje duguje velikom bogatstvu ovih prirodnih resursa.

Kanada poseduje velike rezerve prirodnog gasa i nafte i jedna je od velikih svetskih izvoznica ovih resursa. Prerijske provincije su bogate plodnim zemljištem pa je poljoprivreda veoma razvijena, posebno proizvodnja pšenice, kanole i drugih žitarica. Pored proljoprivrednih proizvoda, Kanada je značajan izvoznik drveta, i ruda poput cinka, uranijuma i zlata itd.

Kanada se rangira i kao jedna od najmanje koruptivnih država na svetu i jadna od država najboljih za život.

Kultura, kuhinja i sport

Kultura Kanade je jedinstven proizvod raznovrsnih uticaja naroda koji žive na njenoj teritoriji. Istorijski na formiranje identiteta i kulture najviše su uticali britanska, francuska i kulture autohtonih naroda i plemena, kao i uticajna američka kultura. Kasnije je i veliki broj doseljenika i raznih delova sveta uticao na stvaranje jedinstvenog okruženja i doveo do toga da se multikulturalnost smatra jednim od simbola Kanade i kanadskog identiteta.

Kanada je zvanično bilingvalna država, pa je primetno da je u Kvebeku kao pretežno francuskoj provinciji izraženija francusko-kanadska kultura u odnosu na druge provincije gde je engleski uticaj primetniji.

Kuhinja u Kanadi značajno varira od regiona i uticaja pod kojim je nastala. Kanadska kuhinja je dosta slična kuhinji Severne Amerike, međutim neka jela su karakteristična za Kanadu. Najpopularnija jela su kanadski pomfrit putin, jelo od krompira, kao i tart od putera, pored toga karakterisitični su, domorodački hleb banok, francuska pita od mesa, montrealski đevrek… Kanada je mesto gde je nastao javorov sirup i njegov je najveći proizvođač na svetu.

Hokej na ledu je zvanični nacionalni i najpopularniji sport u Kanadi, kao i sport u kome Kanada ima najviše uspeha u međunarodnim takmičenjima. Pored hokeja, popularni sportovi su: lakros u zatvorenom, kanadski fudbal, košarka, fudbal, karling i bejzbol.